डा. तुलसीप्रसाद गौतम नेपाली कविताको क्षेत्रमा एक स्थापित नाम हो । लामो समयदेखि त्रिभुवन विश्वविद्यामा प्राध्यापनमा कार्यरत हुनुहुन्छ । साहित्य समालोचनामा पनि आफ्नो दह्रो परिचय बनाउन सफल गौतमको कवितामा नेपाली समाजको विभिन्न आयमहरुलाई निक्कै गहिरोगरि सम्प्रेषण गरिएको पाइन्छ । प्रस्तुत छ साताको तीन कविता ।
जातीय विभेदको आगो
मसँग हक छ,
सपना देख्ने र जीवन खोज्ने,
तर मलाई मात्र अलग राखिन्छ,
म प्रश्न गर्छु, म केमा कम छु?
तिमी हाँसो हाँस्छौ,
तिमी मलाई हेर्छौ सन्देहका साथ,
जन्मकै कारण मैले नपाएको हक,
तिमीले लिएका छौ।
कति टुक्रा पार्यो हामीलाई,
यो भेदभावको परम्पराले,
तर हाम्रो रगत एउटै हो,
हाम्रो माटो एउटै हो!
कसरी भनौं, हाम्रो अस्तित्व छैन?
कसरी भनौं, हाम्रो आवाज ओझेल पर्यो?
हामीलाई दबाउन सक्छौ,
तर हाम्रो शौर्यलाई चुप पार्न सक्दैनौ!
हाम्रो मुटुमा समेटिएको छ
असङ्ख्य आशा र लडाइँ,
हाम्रो आइरहेको भविष्य
तिमीले देख्न सक्दैनौ!
धेरै जसो रातहरू अन्धकार थिए,
तर अब उज्यालो उठ्न थालेको छ,
हामी आकाशमा उड्ने छौं,
सपना साकार बनाउने छौं।
अहिलेको यो शान्ति, मेलको प्रस्ताव हो,
अब सङ्घर्षको उद्घोष हुन्छ,
हाम्रो आवाज अब कसैले थाम्न सक्दै
इतर आवाज
तिमीहरूले लेखेका इतिहासका पानामा
मेरो रगतको रङ्ग छैन
मेरो सपना छैन
मेरो चिहान छैन…
अब म कविता होइन
विद्रोह बोल्ने छु
जहाँ शब्दहरू होइन
क्रान्तिका स्वरहरू गुञ्जने छन् ।
शब्दमा अभिव्यक्त मेरा विचारहरू
तिमीलाई आफ्ना लाग्ने छैनन्
तिमीहरूले थिचेका आवाजहरू
इतर आवाजहरू हुन्
जो मूलधारमा समेटिन बाँकी छन् ।
क्रान्ति ज्वाला
जन्मको आधारमा, रङ र रूपमा,
कसले निर्धारण गर्यो हाम्रो जात ?
को हो त्यो मेट्ने हाम्रो अस्तित्व ?
हामी सबै एक हौं, पृथ्वीका सन्तान,
हाम्रो इज्जतमाथि किन धावा बोलिन्छ,
जातको दम्भमा ?
म बागी बन्छु, उठाउँछु शस्त्र,
धक्का दिन्छु म
यो हारिएको अस्तित्वलाई उठाउन ।
रङको, रूपको, जन्मको होइन कुरा,
हाम्रो सम्मानको हो, हाम्रो अधिकारको हो ।
अब हामी चुप बस्दैनौं, न अपमान सहन्छौं,
यो शोषण र दमनको जन्जिर तोड्न आउने छौँ ।
हे ! तल्लो दायरामा बाँधिएका,
हाम्रो क्रान्तिमा साथ दिन आऊ,
क्रान्तिको ज्वाला दन्किसकेको छ,
यो भेदभावको सीमा मेट्न,
असमानताका विरुद्ध
समानता र न्यायका पक्षमा
चल्दछ हाम्रो आन्दोलन।
हामी बन्छौं क्रान्ति, हामी बन्छौं शक्ति,
विभेदको अन्धकारलाई चिरेर उज्यालो ल्याउँछौँ ।
सपना होइन, यो हाम्रो सङ्घर्ष हो,
समान अधिकारको लडाइँ,
यही हाम्रो युद्ध हो।
यात्रा साँचो हो, सँगै हामी उठ्छौं,
एकजुट भएर क्रान्तिको गीत गाउँछौं।
पृथ्वीको मुटु, हाम्रो साथमा धड्किन्छ,
जातीय विभेदलाई मेट्न हाम्रो सपना चम्किन्छ।
हामीलाई समानता चाहिएको छ,
परिवर्तन अवश्यम्भावी छ ।
