२०१३ मा तेह्रथुम जिल्लाको ओयाक्जुङ गाउँमा जन्मेका कृष्ण बाउसेकाे हालसम्म साहित्यका विभिन्न बिधामा लेखिएको एक दर्जन कृति प्रकाशित छन् ।
लामो समयदेखि कविता कर्ममै रमाएका बाउसेको कविताहरुले सामाजिक न्यायको निम्ति वकालत गरिरहेका हुन्छन् । पछिल्लो समयमा पर्यावरणीय सोचसँग नजिक रहेर कविता लेखिरहेका यी सर्जकको कविताले मानवीय मूल्य र मान्यताको बिषयमा आवाज उठाईरहेका हुन्छन् । प्रस्तुत छ साताको तीन कविता ।
फूलको प्रश्न
अत्तर बनाएको भए
सुगन्ध छरिरहेको हुन्थेँ ।
माटोमा झर्न पाएको भए
नयाँ बिरुवा बनेर
फेरि फुलिरहेको हुन्थेँ ।
भर्भराउँदो यौवनको मिठास लिन नपाउँदै
टिपेर मन्दिरमा पुर्यायौ
र हुर्यायौ मूर्तिको पाउमा मलाई ।
‘कसैका देवता खुशी हुन्छन् भने ठीकै छ’ भने
र सहिदिएँ ।
माला बनाउने भन्दै
धागोसहितको तीखो सियोले मुटुमै घोच्यौ
र बन्दी बनायौ मलाई ।
‘कसैको खुशीकोलागि पीडा सहनु पनि धर्मै हो’ भने
र सहिदिएँ ।
तर,
हदै पार गरेर
सेलाएको भन्दै
फेरि किन मिल्कायौ मलाई नदि-किनारमा लगेर ?
र त्यसपछि
किन आफै थुक्न थाल्यौ मलाई
‘दुर्गन्धित फोहर’को विशेषणले आभूषित गरेर ?
मैले त
आफूसँग भएभरको सौन्दर्य
तिम्रै आँखामा पोतिदिएकै थिएँ त !
मैले त
आफूसँग भएभरको सुवासलाई
तिम्रै नाकमा घसिदिएकै थिएँ त !
तर त्यसको बदलामा
गर्नै नहुने कृत्य गर्दै
आफैले समेत पिउने
र आफ्नै शिरमा चढाउने पानीलाई नै प्रदूषित पार्दै
तिमीले नै
पुर्यायौ मलाई दुर्गतिको यो खाडलमा ।
जवाफ देऊ
ए कृतघ्न मान्छे !
दिएका हौ तिमीले मलाई
मेरो
कुन अपराधको सजाय ?
पर्याप्रेमको गुञ्जन
कुनै दिन
हावाहुरीपछिको कुनै बिहानीमा
रुखसँग सोधेथेँ –
झरेछन् तिम्रा सारा पातहरू
अब के गर्छौ ?
कुनै दिन
घनघोर वर्षाले बितण्डा मच्चाएको भोलिपल्ट
क्षतबिक्षत खोलाको किनारलाई सोधेथेँ –
तिम्रो शोभा बढाइरहेका
सबै रुखहरूका जरा खोतलेर
बगाइदिएछ बाढीले ।
अब के गर्छौ ?
कुनै दिन
मक्किएर ढलेको थाङ्ग्रोमाथि
थचारिएको लहरोलाई सोधेथेँ –
पुगिरहेको छैन
तिम्रा पातपातमा सूर्यको प्रकाश ।
अब के गर्छौ ?
आज
मेरा सारा प्रश्नहरूमाथि
उनीहरू सबैले एकमुष्ट प्रतिप्रश्न ठड्याए –
“ए नाङ्गिएको कालापत्थर !
तँ जसका कारणले
हिमाल भएर ठडिएको थिइस् नि
त्यसलाई त
हिउँपहिरोले बढारेर लग्यो ।
अब भन् –
तँचाहिँ के गर्छस् ?”
पहिला
मेरा प्रश्नहरू सुनेर उनीहरू दुखित हुनेगर्थे
अहिले
आफ्ना देहमुक्त पितालाई सम्झँदै
उनीहरूको सामूहिक प्रश्न सुनिरहँदा
मेरो हृदय अवाक् चर्किरहेछ ।
मेरा प्रथम गुरु उहाँ भन्ने गर्नुहुन्थ्यो –
“तैँले रुखसँग व्यवहार गर्दा
मसँग व्यवहार गरेजस्तै गर्नू !
तैँले
नदिसँग व्यवहार गर्दा
तेरी आमासँग व्यवहार गरेजस्तै गर्नू
र
तैँले आकाश र धर्तीसँग व्यवहार गर्दा
तेरा बाजेबजै
र तेरा छोराछोरीहरू सँग जस्तै व्यवहार गर्नू ! “
तर
जथाभावी रुख काट्दा
भुसुक्कै बिर्सेँछु मैले त्यो कुरा ।
नदिमा विषालु फोहर फाल्दा
भुसुक्कै बिर्सेँछु मैले त्यो कुरा ।
पहाडलाई आफ्नै आँखाअगाडि डोजरले बलत्कार गर्दा
भुसुक्कै बिर्सेँछु मैले त्यो कुरा ।
र
आफैले विषाक्त धुवाँ-धुलोलाई मलजल गर्दा
भुसुक्कै बिर्सेँछु मैले त्यो कुरा ।
आँखैअगाडि अक्षम्य अपराध भएको टुलुटुलु हेर्नेले
कसरी भन्न सक्नु र ‘म सबैको उद्धार गर्छु ‘ !
त्यसैले त
आफ्नालागि अरूले तेर्साएका प्रश्न
र कानमा गुन्जिरहेका उहाँका वाणीहरू सामू
यसबेला
म शतप्रतिशत निरुत्तर छु
र छु
आफ्नो मन भित्रैदेखि एकदमै लज्जित ।
मेरा प्रथम गुरु !
तैपनि
एउटा संकल्प चाहिँ गर्दैछु म अहिल्यै –
बाँचेको स्वाङ पारिरहनुमा कुनै आनन्द नहोस् मलाई
म आफै
एकाकार नहुन्जेल
तपाईंको अन्तर हृदयको पर्याप्रेमको गुञ्जनमा !
प्रकृति र हामीहरू
प्रकृति
हँसाउन खोजिरहन्छिन् सधैँ
खोजिरहन्छौँ रुने बहाना हामीहरू ।
प्रकृति
उचाल्ने काँध थापिरहन्छिन् हरदम
ओर्लन खुड्किला खोजिरहन्छौँ हामीहरू ।
थेग्न सकिरहेकी छैनन्
उनले हाम्रो बाढी
हुन त कुनै नदि नभएर
मात्र खहरेहरू हौँ हामीहरू ।
फुलौँ भन्छिन् उनी
लालीगुराँससँगै पाखामा
उडौँ भन्छिन् उनी
चरीसँगै खुल्ला आकाशमा
तर खोस्छौँ उनको मुस्कान
विविध निहुँमा हामीहरू
तर काट्छौँ उनकै पखेटा
अनेकौँ बहानामा हामीहरू ।
एउटै भूमिका सन्तान हौँ भनेर के गर्नु !
कोही शासक भएर
विनाशको कर्ममा आवद्ध भएका छौँ हामीहरू
र कोही विद्रोही भएर
विनाशकै कर्ममा आवद्ध भएका छौँ हामीहरू !
” डढेलो नलगाऊ !” भन्दाभन्दै थकित भैसकिन् प्रकृति ।
” धुवाँ नबढाऊ !” भन्दाभन्दै थकित भैसकिन् प्रकृति ।
“पहाड त हो भनेर
मेरो आङमा
जथाभावी घाउ नलगऊ !” भन्दाभन्दै थकित भैसकिन् प्रकृति ।
“नीलो ग्रहलाई
पानी निख्रिनेगरी तताएर
चिता तुल्य नबनाऊ !”
भन्दाभन्दै थकित भैसकिन् प्रकृति ।
यसरी
हामी दुबैथरी अबुझहरूलाई
मान्छे हुनुको अर्थ लगाउँदा लगाउँदै
थकित थकित भैसकिन् प्रकृति ।
अब त
हामी होश हराएकाहरूलाई सुमार्गमा लगाउन
हाम्रै मूर्खतामा हाँसिरहेका कालापत्थरहरूलाई नै
हाम्रो विवेक हराएको खप्परमाथि
घोप्ट्याइदिन मात्र बाँकी छ उनले ।
अब त
हाम्रो सम्भावित विनाशको वृत्तचित्रलाई
हाम्रै मनमा कोची कोची
हाम्रै मस्तिष्कबाट छदाउन मात्र बाँकी छ उनलेे ।
